Het kabinet zal de uitslag van het referendum over de nieuwe wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten negeren.
Dat stelt CDA-leider Sybrand Buma in een interview in de Volkskrant. “Hier ga ik uiteindelijk de keuze maken dat we dit referendum niet beschouwen als een echt referendum.”
“En ik wil dat die sleepwet doorgaat.” Volgens Buma denkt de rest van de coalitie er ook zo over.
Hij noemt het referendum “een rest uit het verleden” en ziet daarom ook niet goed hoe de uitslag moet worden overgenomen, “terwijl we eigenlijk al hebben afgesproken dat we van het raadgevend referendum af willen.”
Volgens de CDA-leider leent het onderwerp zich ook niet voor een volksraadpleging. Hij noemt de wet een “buitengewoon ingewikkeld ding met enorme consequenties als het niet doorgaat”. Buma vindt dat daar niet enkel met een ja of een nee over moet worden gestemd.
GroenLinks wil uitleg over sleepwetreferendum
GroenLinks wil weten wat er in het nieuwe kabinet precies is afgesproken over de uitslag van een referendum over de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Voor het debat over de regeringsverklaring volgende week moet premier Rutte met tekst en uitleg komen, vindt Jesse Klaver.
"Wij willen weten of coalitiefracties hierover afspraken hebben gemaakt, of dat zij vrij kunnen opereren'', aldus Klaver. "Het zou toch raar zijn om tegen mensen te zeggen: u mag wel gaan stemmen maar wat de uitslag ook wordt, we doen er toch niks mee.''
PVV-leider Geert Wilders noemt de uitspraken "de schaamte voorbij''. Op Twitter sprak hij van "Buma’s dictatuur''. Thierry Baudet (Forum voor Democratie) vindt het "tijd voor kiezers om CDA te boycotten''.
Ook de Amsterdamse studenten die ruim 400.000 handtekening inzamelden voor een referendum zijn teleurgesteld in Buma. "We vinden zijn uitlatingen erg onprofessioneel en ondemocratisch'', zegt Tijn de Vos namens de initiatiefnemers. "Het is erg zwak van hem dat hij het debat niet aangaat. Maar meerdere burgerrechtenorganisaties en politieke partijen zullen campagne gaan voeren voor het referendum om een sterk nee te laten horen. We geven ook zeker niet op."
Referendum tijdens de gemeenteraadsverkiezingen
Het raadgevend referendum is een initiatief van vijf bezorgde studenten uit Amsterdam. Nadat het tv-programma Zondag met Lubach aandacht had besteed aan het referendum, ging het hard met de handtekeningen. Het wordt gesteund door meer dan dertig (politieke) partijen en organisaties, zoals Amnesty International, Bits of Freedom, DENK, GeenStijl, Partij voor de Dieren, SP en Transparency International Nederland.
Het referendum zal plaatsvinden in maart volgend jaar, tegelijk met de gemeenteraadsverkiezingen. Maar ook dat "klopt gewoon niet'' volgens Buma. Niet in iedere gemeente vinden dan verkiezingen plaats. "Op sommige plekken krijgt je dus een opkomst van 10 procent voor het referendum en op andere plekken van 70 procent."
De aanvragers van het referendum spreken van de 'sleepwet', omdat de wet het mogelijk maakt om bij het volgen van verdachten ook de communicatie van onschuldige burgers af te tappen.
Volgens de regering zijn er genoeg waarborgen ingebouwd om misbruik van die gegevens te voorkomen. Diverse instanties, waaronder de Raad van State en de Raad voor de Rechtspraak, hebben zich kritisch uitgelaten over de wet.
Meer bevoegdheden voor AIVD en MIVD
De wet maakt het mogelijk dat de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) grote hoeveelheden internetverkeer via de kabel aftappen.
Met deze ruimere toegang tot telefoon- en internetgegevens van burgers kunnen ze "de toenemende dreiging in kaart brengen en de nationale veiligheid en de democratische rechtsorde blijven beschermen".
De diensten kunnen alleen zien wie met wie contact heeft. De inhoud van die contacten kan vele stappen later pas worden ingezien. Gegevens die relevant zijn, mogen tot drie jaar worden bewaard.
De wet treedt begin volgend jaar in werking. Door technologische ontwikkelingen voldoet de oude wet uit 2002 niet meer. De bulk van de informatie loopt tegenwoordig via de kabel. Toegang daartoe is volgens de diensten noodzakelijk om de contacten van terroristen en andere gevaarlijke personen in kaart te brengen of cyberaanvallen beter te onderzoeken.
Wat is de kritiek op de wet?
Door de wet zou de privacy van burgers worden geschonden. Informatie van ‘onschuldige burgers’ zou als bijvangst verzameld worden met een ‘sleepnet’. "Zo mag een hele wijk afgeluisterd worden wanneer er een verdacht persoon in woont'', zeggen tegenstanders. Ze willen ook niet dat deze data jarenlang bewaard mogen worden.
Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International "sluit de wet niet uit dat informatie wordt gedeeld met repressieve regimes''. Het gevaar bestaat dat samenwerking met buitenlandse geheime diensten leidt tot schending van mensenrechten. "Het werk en leven van activisten, journalisten en oppositieleden kunnen zodoende door het handelen van Nederland in gevaar komen.''
De AIVD, die zich een "informatiefabriek'' noemt, snapt de zorgen over de vergaande bevoegdheden. "Maar het is noodzakelijk om Nederland te beschermen tegen landen, organisaties en personen die het op ons gemunt hebben.''
Anderzijds is de privacy en veiligheid van burgers door deze wet juist beter beschermd, stelt een woordvoerder. "Er is extra controle en toezicht ingebouwd. Voordat er iets verzameld of bekeken mag worden, heeft de minister twee keer een handtekening moeten zetten en heeft ook een onafhankelijke commissie het onderzoek moeten goedkeuren.''
De term ‘sleepnet’ doet volgens de woordvoerder geen recht aan de werkelijkheid. "Het verzamelen van data gebeurt juist heel gericht." Hij wijst er bovendien op dat 98 procent van de verzamelde data meteen wordt verwijderd.